Türkiye otomotiv pazarında son yıllarda yaşanan arz-talep dengesizliği ve sıfır kilometre araçların piyasa fiyatının üzerinde fahiş fiyatlarla ikinci el gibi satılması, tüketiciler için ciddi bir sorun teşkil etmiştir. İlgili durum, otomobil piyasasında "spekülatif alım-satım" olarak adlandırılan fiyatları yapay olarak yükselten süreci tetiklemiştir. Ticaret Bakanlığı piyasayı dengelemek, haksız kazancın önüne geçmek ve sıfır araca erişimi kolaylaştırmak amacıyla radikal adım atarak "6 Ay 6000 Kilometre Şartı" düzenlemesini yürürlüğe getirdi.
Düzenleme ile birlikte, yetkili satıcıların sıfır kilometre olarak satın aldıkları araçları 6 ay geçmeden ve 6000 kilometreyi doldurmadan doğrudan ikinci el olarak satmaları yasaklandı. Yasal hareketin temel amacı, sıfır araçları yatırım aracı olarak gören ve piyasaya sürülmesini engelleyen "fırsatçı" olarak tabir edilen ticari alıcı-satıcıları devre dışı bırakmaktır. Yürürlüğe giren kural ile birlikte, artık yetkili satıcılar aracı fabrikadan aldıkları an itibarıyla bekleme süresini doldurmak zorundadır.
Kural sayesinde, piyasada sıfır kilometre olarak ilan edilen ancak fahiş fiyatlarla satılan araçların sayısında ciddi düşüş yaşanmıştır. Düzenlemenin getirdiği kısıtlama, piyasadaki stokçuluk eğilimini kırarak araç fiyatlarının makul seviyelere çekilmesi için atılmış en önemli adımlardan biri olarak kabul edilir. Ancak bu kural, beraberinde birçok soruyu da getirmiştir. Kural kimleri kapsar, şartlardan sadece birini doldurmak yeterli midir? Yazının devamında tüm bu sorularınıza yanıt bulabilirsiniz.
İkinci El Araç Satışında 6 Ay 6000 Km Kuralı Kimleri Kapsar?
6 ay 6000 kilometre şartı düzenlemesi, halk arasında tüm araç alım-satımlarını kapsadığı yönünde yanlış algı yaratsa da, yasal metinler kısıtlamanın kapsamını net şekilde belirlemiştir. Kural, öncelikle Motorlu Kara Taşıtları Ticareti Yapan Yetkili Satıcılar ile bu işi meslek edinmiş olan galerici gibi ticari amaçlı alım-satım yapan tüzel kişilikleri kapsar.
Yani kısıtlama aracın sıfır kilometre iken bayiden veya ithalatçıdan faturası kesildikten sonra, tekrar ticari işletme tarafından satılmak üzere envantere alınmasını engellemeyi hedefler. Yasal çerçevenin netleştirilmesi sayesinde ticari araç alım-satımı yapan işletmeler, adil piyasa ortamında faaliyet gösterme güvencesini elde ederler.
Kuralın kapsamı dahilinde olan bir diğer kritik nokta ise ticari işletme olmasa dahi, yılda üçten fazla araç alım-satımı yapan bireysel satıcıların da bu kapsamda değerlendirilme riskidir. Ticaret Bakanlığı, kişinin ticari amaçla hareket edip etmediğini belirlerken, bir takvim yılı içerisinde yaptığı araç alım satım sayısını esas alır. Eğer bir kişi, sürekli olarak sıfıra yakın kilometrelerde araç alıp satıyorsa ticari satıcı olarak kabul edilebilir. Kurala uymadığı takdirde cezai yaptırımla karşılaşabilir.
Öte yandan kuralın kapsamadığı kesim, bireysel tüketicilerdir. Eğer bir kişi, kendi kullanımı için sıfır araç satın almış ve zorunluluk nedeniyle 6 ay dolmadan veya 6000 kilometreyi tamamlamadan aracını satmak zorunda kalmışsa, satış işlemi kuralın doğrudan kapsamına girmez. Fakat bireysel satıcıların dahi bu kuralı dolanmak amacıyla zincirleme satış yapmaktan veya ticari amaç taşıdığının anlaşılmasından kaçınması gerekir.
6 Ay 6 Bin Kilometre Şartı Ne Zaman Yürürlüğe Girdi?
Ticaret Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan 6 ay 6000 kilometre şartı, Eylül 2022 tarihinde yayımlanan yönetmelikle yürürlüğe girmiştir. Düzenleme başlangıçta geçici bir tedbir olarak tasarlanmış, ilk uygulamasında belli süreyle sınırlandırılmıştı. Piyasadaki fiyat manipülasyonu eğilimlerinin devam etmesi üzerine Bakanlık, kuralın etkinliğini gördüğü için uygulama süresini kademeli olarak uzatma kararı almıştır.
Yürürlük tarihi itibarıyla kuralın uygulanması, noterlerin kayıt sistemleri üzerinden sıkı şekilde takip edilir. Satış işlemi sırasında noterler, aracın sıfır fatura tarihinden itibaren geçen süreyi ve kilometre bilgisini kontrol etmekle yükümlüdür. Kurala aykırı satış girişiminde bulunulduğunda, noter işlemi durdurma yetkisine sahiptir.
6 Ay 6000 Km Şartında İstisnalar ve Muafiyetler
6 ay 6000 kilometre şartından muaf tutulan veya istisna kapsamında değerlendirilebilen durumlar aşağıdaki gibi sıralanır:
- İş Makinaları: Kural, binek otomobillerin (M1 kategorisi) ve bazı hafif ticari araçların (N1 kategorisi) ticari alım-satımını düzenlemeyi hedefler. Kamyonlar, otobüsler veya özel iş makinaları gibi büyük ticari araçlar kuralın kapsamı dışındadır.
- İhracat Amaçlı Satışlar: Türkiye'den yurt dışına yapılan, kesin ihracat amacıyla gerçekleşen sıfır araç satışları kısıtlamadan muaftır. Muafiyet ülkenin ihracat potansiyelini ve döviz girdisini desteklemek amacıyla getirilmiştir.
- Filo Kiralama Şirketleri: Uzun süreli filo kiralama şirketlerinin, kiralama sözleşmeleri bittikten sonra araçlarını ikinci el piyasasına sürmeleri kurala tabi değildir; çünkü bu şirketlerin temel işlevi satış değil, kiralamadır. Fakat kiralama süresi ve sözleşme şartları detaylı incelenir.
- Miras gibi Hukuki Zorunluluklar: Aracın sahibinin vefatı nedeniyle miras yoluyla devredilmesi veya hukuki karar (icra vb.) gereği el değiştirmesi gibi zorunlu durumlar kuralın kapsamı dışındadır.
- Resmi Araçlar: Devlet kurumlarına ait araçlar, kamu hizmetlerinde kullanıldıkları ve ikinci el piyasasında doğrudan fiyat artışı yaratmadıkları için düzenlemenin dışında tutulur. Bu araçlar, genellikle kurum içi devir yoluyla satıldığından, standart binek veya hafif ticari araçlar için geçerli olan kilometre şartına tabi değildir.
E-Devlet Üzerinden Satış Engeli Nasıl Görülür?
6 ay 6000 kilometre kuralı kapsamında araç satışına sistem tarafından otomatik olarak getirilen satış engeli, e-Devlet üzerinden kolayca kontrol edilebilir. İkinci el araç satışı yapmayı planlayan kullanıcılar için, işlemin önceden sorunsuz şekilde ilerleyip ilerlemeyeceğini anlamanın en pratik yoludur. Devletin güvenli ödeme sistemi altyapısıyla entegre sorgulama, işleminizin yasal olup olmadığını kesin şekilde gösterir.
Aracınız 6 aylık süreyi doldurmadıysa veya 6.000 kilometrenin altında görünüyorsa, noter satış sistemi otomatik olarak devreye girer, satış işlemini engeller. Bu durumu önceden görmek için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
- E-devlet kapısı üzerinden T.C. kimlik numaranız ve şifrenizle giriş yapmalısınız.
- Arama çubuğuna “Ticari Araç Yetki Belgesi ve Satış Kısıtlaması Sorgulama” ya da “İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Yetki Belgesi Sorgulama” yazarak ilerleyebilirsiniz.
- Açılan ekranda araç plakası veya şasi numarası bilgilerini girmeniz beklenir.
- Sistem, aracın 6 ay 6000 km kuralına tabi olup olmadığını, satış engeli bulunup bulunmadığını ve hangi tarihe kadar kısıtlamanın geçerli olduğunu gösterir.
Sorgulama ekranında “Satış yapılamaz” ibaresi çıkıyorsa, aracın henüz süre veya kilometre şartını tamamlamadığı anlamına gelir. Bu durumda araba noter üzerinden devredilemez, satış işlemi bekletilir.
İşlemin satıcı tarafındaysanız Ticaret Bakanlığı’nın Resmî Bilgilendirme Servisi üzerinden de aynı kontrolleri yapabilirsiniz. Özellikle galeriler için bu sorgulama, toplu satış planlamasında zaman kaybını önlemek açısından büyük kolaylık sağlar.
Sistemde hata olduğunu düşünüyorsanız veya aracınızın verileri güncel değilse, muayene raporlarını e-Devlet üzerinden güncelleyip tekrar sorgulama yapabilirsiniz. Böylece satış sürecine girmeden önce olası engelleri önceden görme şansınız olur.
6 Ay 6000 Kilometre Şartına Uymadan Satış Yapılırsa Ne Olur?
Ticaret Bakanlığı'nın 6 ay 6000 kilometre şartını uygulamadaki temel gücü, kurala uymayan ticari aktörlere uyguladığı ağır idari para cezalarından gelir. Bakanlık aracılığıyla yapılan denetimlerde kural ihlali tespit edilen yetkili satıcılar, her kural ihlali için ayrı ayrı yüksek miktarlarda idari para cezası uygulanır. Cezaların miktarı, ilgili yönetmelik çerçevesinde her yıl güncellenmekte olup, ihlalin tekrarı durumunda bu meblağlar katlanarak artar.
Bakanlık sadece aracı satan ticari işletmeye değil, işlemi gerçekleştiren bayilere de ek denetimler uygulayarak, yasağın bütüncül olarak uygulanmasını sağlamayı amaçlar. Yüksek cezai yaptırımların varlığı sayesinde, ticari işletmelerin yasağı delme eğilimi ciddi ölçüde azaltılmıştır.
Kurala aykırı satış teşebbüslerinin diğer önemli sonucu da noterlerde işlemin reddedilmesidir. Satış işlemi sırasında noterler, aracın ilk tescil tarihini ve mevcut kilometre bilgisini sistem üzerinden kontrol etmek zorundadır. Eğer süre 6 ayı doldurmamış veya kilometre 6000'i aşmamışsa noter işlemi yapmayı reddeder. Noterlerin bu yetkisi, kuralın sahada etkinliğini sağlayan en kritik mekanizmadır. Noterlerin işlemi reddetmesi sayesinde, ticari işletmelerin kurala uymadan yasa dışı yollarla elde ettikleri kârı realize etmeleri engellenmiş olur.
Hukuki sonuçlar sadece idari cezalarla sınırlı kalmayabilir. Kural ihlali yapan ticari işletmelerin satış belgeleri iptal edilebilir veya ticaret yetkileri kısıtlanabilir. Yönetmelik Ticaret Bakanlığı'na, kuralı ihlal eden işletmelerin motorlu kara taşıtı ticareti yapma yetkilerini belirli süreyle askıya alma veya iptal etme yetkisi tanır. Özellikle büyük galeriler tarafında iş itibarı açısından büyük risk oluşturur.
Bireysel Satışta 6 Ay 6000 Km Nasıl Uygulanır?
6 ay 6000 kilometre şartı, öncelikle ticari amaçlı araç alım-satımı yapan işletmeleri hedef alsa da, bireysel satışlar düzenlemenin ruhundan tamamen bağımsız değildir. Ancak uygulama şekli farklılık gösterir. Bireysel tüketici kendi kullanımı için aldığı aracı, herhangi bir zorunluluk nedeniyle 6 ay dolmadan veya 6000 km'ye ulaşmadan satmak zorunda kalabilir. Zorunluluk satışları, kuralın getirdiği doğrudan yasak kapsamında değildir.
Önemli olan nokta, bireysel satıcının işlemi ticari bir maksatla yapmadığını, yani yatırım aracı olarak kullanmadığını ispat edebilmesidir. Esneklik sayesinde, beklenmedik finansal ihtiyaçlar ortaya çıktığında, aracınızı hızlıca nakde çevirerek hayatınızdaki diğer acil durumları çözme esnekliğini korursunuz.
Örneğin yıl içinde birden fazla sıfır araç alıp kısa süre içinde satan kişi, sistem tarafından ticari satış yapıyormuş gibi değerlendirilebilir. Kural kapsamında incelemeye tabi tutulabilir. Bu nedenle bireysel satıcıların, satış sıklığını ve araçlarını kâr amacıyla kullanmadıklarını gösterecek şekilde hareket etmesi önemlidir.
6 Ay 6000 Km Şartı Ne Zaman Sona Erecek?
6 ay 6000 kilometre şartı’nın ne zaman sona ereceği sorusu, otomotiv sektöründeki tüm aktörlerin en çok merak ettiği sorulardan biridir. Piyasa gözlemcilerin gözlemine göre kuralın sona ermesi için, stokçuluğun cazibesini yitirmesi gerekir. Yani sıfır aracı bayiden alıp 6 ay beklettikten sonra elde edilecek kâr marjının, o altı aylık süredeki enflasyonun, faiz maliyetinin ve sermayenin bekletilme maliyetinin altında kalması gerekir. Piyasa aracı hemen satıp yüksek kâr elde etme fırsatını ortadan kaldıracak kadar doygunluğa ulaşırsa, yani bayilerde araç bulunurluğu tamamen normalleşirse, kuralın uygulama amacının ortadan kalktığı varsayılabilir.
6 Ay 6000 Km Şartı İçin Gerekli Evraklar
Getirilen şartlar noter huzurunda gerçekleşen tüm satış işlemlerinde, aracın yasal statüsünü ve ticari amaç taşıyıp taşımadığını ispat etmeyi gerektirir. Gerekli evraklar, temel olarak aracın geçmişini ve satıcının ticari kimliğini ortaya koymaya yarar. Belgeleriniz denetleyici kurumların kurala uygunluğu kontrol etmesi için kritik öneme sahiptir. İbraz edilmesi gereken temel evraklar şunlardır:
- Aracın Tescil Belgesi (Ruhsat)
- Trafik Sigortası Poliçesi
- Satıcının ve Alıcının Kimlik Belgeleri (Nüfus Cüzdanı/Ehliyet)
- Araç Borcu Olmadığına Dair Belge (Vergi ve Haciz Kontrolü)
- Arabanın ilk faturası, sıfır kilometre olarak ne zaman tescil edildiğini kanıtlamak adına mutlak gereklidir. Noterler, 6 aylık sürenin başlangıcını fatura tarihi üzerinden hesaplarlar.
- İşlem sırasında noter, kilometre bilgisini elektronik sistemler üzerinden kontrol eder. 6000 kilometrenin aşılıp aşılmadığı kontrolle belirlenir.
- İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti yetki belgesi işletmenin yasal olarak faaliyeti yapmaya yetkili olduğunu gösterir.
- İmza sirküleri tüzel kişiliğin yetkili temsilcisinin satış yapma yetkisini kanıtlar.
6 Ay 6000 Km Kuralı İhlalinde Cezalar ve Denetimler
Denetim süreci Ticaret Bakanlığı, Türkiye Noterler Birliği ve Emniyet Genel Müdürlüğü arasında kurulan veri bağlantıları sayesinde yürütülür. Noter işlemleri sırasında araç tescil tarihi, kilometre bilgisi ve satıcının yetki belgesi otomatik olarak kontrol edilir. Bununla birlikte, manuel yollarla yapılan ya da üçüncü kişiler üzerinden gerçekleştirilen dolaylı satışlar da Bakanlık tarafından sonradan incelenir. Bu noktada Gelir İdaresi Başkanlığı da satış faturaları üzerinden vergi denetimi yaparak uygunsuzlukları tespit eder.
6 ay 6000 km şartına uymadan satış yapan kişi ya da kurumlar için idari para cezaları gündeme gelir. Ticaret Bakanlığı, 2023 yılından itibaren bu cezaları ciddi biçimde artırmıştır. Kuralı ihlal eden işletmeler için:
- Araç başına 300.000 TL’ye kadar idari para cezası uygulanabilir,
- Yetki belgesi iptali veya faaliyet durdurma kararı alınabilir,
- Tekrarlayan ihlallerde, işletme kara listeye alınarak sistem üzerinden araç satışı yapamaz hale gelebilir.
Cezalar sadece ticari işletmeleri değil, bireysel satıcıları da kapsayabilir. Her ne kadar bireysel satışlarda amaç ticaret değilse de, aracı sıfır aldıktan kısa bir süre sonra yüksek kârla satmaya çalışan kişiler, denetimlerde “ticari satış faaliyeti” kapsamında değerlendirilebilir.
6 Ay 6000 Km Şartı İkinci El Araç Fiyatlarını Nasıl Etkiler?
6 ay 6000 kilometre şartı, piyasaya ilk girdiği andan itibaren ikinci el araç fiyat dinamiklerini kökten değiştirmiş ve piyasa üzerinde çok yönlü etki yaratmıştır. Kuralın yürürlüğe girmesiyle birlikte, piyasaya hızla arz edilen "sıfır ayarında" araç miktarını önemli ölçüde azalttı. Arz kısıtlaması sayesinde, sıfır kilometre araçların bayii satış fiyatının üzerinde ikinci el piyasasında fiyatlanması eğilimi kırılmış, oldu.
Kuralın diğer önemli etkisi, 6 aydan kısa ve 6000 km'den az araçların ikinci el piyasasındaki görünürlüğünü azaltarak, fiyatlar üzerinde makas daralması yaratmasıdır. Eskiden, sıfır araç ile 1000 km'deki araç arasındaki fiyat farkı, aracın bayiden hemen teslim alınabilmesi avantajı nedeniyle çok yüksekti. Kural sayesinde, süreyi dolduran ikinci el araçların fiyatları ile, bayiden alınabilecek sıfır araç fiyatları arasındaki makas kapanmaya başlamıştır.
Kural, geleneksel ikinci el piyasasının yanı sıra, hem fiziki hem de çevrimiçi araç ihaleleri üzerinde de doğrudan etkiye sahiptir. İhaleye çıkarılan aracın, sıfır fatura tarihi itibarıyla 6 ayı doldurmamış olması durumunda, ticari işletme tarafından satışı yapılamaz.
6 ay 6000 kilometre şartı, tüketici davranışlarını da değiştirmiştir. Alıcılar artık ikinci el araç alırken yaşına, kilometresine ve yasal satış uygunluğuna daha fazla dikkat ediyor. Piyasada şeffaflığı artıran bu durum, araç bilgilerini eksiksiz şekilde sunmaya zorlamıştır.
Ticaret Bakanlığı tarafından getirilen 6 ay 6000 kilometre şartı, otomotiv sektöründe fiyat spekülasyonuna karşı atılmış en kararlı adımlardan biri olarak tarihe geçmiştir. Bu kadar dinamik bir piyasa ortamında, hem araç alırken hem de elinizdeki aracı satarken yasal güvencelerle hareket etmek büyük önem taşır. Borusan Next, sektördeki uzmanlığı ile müşterilerine 2. el araba ihaleleri sunarak alım-satım süreçlerinizi şeffaflıkla yönetmenizi sağlar. Hemen Borusan Next’i tercih edin, araçlarınızı en rekabetçi koşullarla değerine göre alıp satmanın avantajlarını keşfedin.
Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.